Smešten na glavnom ostrvu Orkneya, Škotska, Skara Brae je jedno od najbolje očuvanih naselja iz kamenog doba u Evropi. Bilo je skriveno stotinama godina, sve dok velika oluja 1850. godine nije otkrila jedan gotovo netaknut grad ispod površine zemlje.
Kameni zidovi su relativno dobro očuvani jer su svi stanovi bili napunjeni peskom gotovo odmah nakon što je grad napušten. Budući da nije bilo stabala na ostrvu, nameštaj je pravljen od kamena, zbog čega je i preživeo do današnjeg dana. Skara Brae je bio naseljen od oko 3180 – 2500 godina pre nove ere. Nakon što se klima promenila, postao je mnogo hladniji i vlažniji, a konačno (verovatno zbog promene klime) i napušten. U spektakularnom naselju megalitske kulture, nalazila su se izrazito dobro dizajnirana ognjišta, od kojih su neka imala i ne tako primitivan vodovod.
Neolitski Orkney čini grupa neolitskih spomenika na ostrvu Mainland u Orkneyu, na severu Škotske. Pod imenom “Srce neolitskog Orkneya” upisani su 1999. godine na UNESCO-v popis mesta svetske baštine u Evropi.
Spomenici u srcu neolitskog Orkneya i Skara Brae su trijumf ljudskog duha u ranoj ljudskoj istoriji u izolovanim mestima. Neuobičajeno fine izrade za njihovo vreme, i sa izuzetno bogatim nalazom dokaza, ti lokaliteti stoje kao vidljiv simbol dostignuća ranih naroda udaljenih od tradicionalnih centara civilizacije.
Najstarije sačuvano neolitsko kameno naselje koje se sastoji od zbijenih kuća uz morsku obalu sa izuzetno uređenim enterijerom u kamenu. “Škotski Pompeji”, kako ih zovu, su sačuvani jer ih je prekrio morski pesak. Tu su pronađeni mnogi nalazi koji svedoče o grnčarstvu, pekarstvu, lovu, stočarstvu i uzgoju školjki, ali i radionica gde su pronađene “Izrezbarene kamene lopte”. Niko ne zna njihovo poreklo, ni ljude koji su ih napravili, a još manje je poznato zašta su se ove kamene lopte koristile.
Ovi čudni artefakti su simetričnog oblika i napravljeni su sa vrlo sofisticiranom tehnikom. Zapravo izgledaju kao vrlo moderan dizajn, ali isti to nisu, u stvari su praistorijski objekti nepoznatog porekla. Više od 425 izrezbarenih lopti je za sada nađeno, uglavnom u Škotskoj, iako su neke pronađene na severu Engleske i Irske. Pretpostavlja se da su imale ritualnu važnost. Izrađene su od različitih materijala, od stalagmita do granita. Neki veruju da su prevara, ali ako je to istina, zašto su sačuvani u raznim muzejima kao objekti od velike vrednosti?
Većina kamenih lopti je oko 70 mm u prečniku, a neke – uključujući i poznatu loptu Towie, Aberdeenshire – su ukrašene spiralom.
Arheolozi ne znaju njihovu svrhu. Možda su ih koristili u ritualima. Neki pak smatraju da su ih koristili za borbu (praćke, za bičevanje), ali to je bilo vrlo brzo odbačeno jer loptice pokazuju da su poprilično dobro očuvane i da bi iste bile pohabane od takve uporabe. Vlasnici tih objekata su verovatno bili važni u društvu, tj kamene lopte su bile pokazatelj moći ili prestiža.
Možda su čak i bile dio igre. Što vi mislite?
