Kultura Sumera, koji su sebe zvali crnokosi ljudi, a svoju zemlju mesto prosvećenih gospodara, smatra se najstarijom na svetu. Negde oko 4.000 godine pre nove ere, naselili su se između reka Tigar i Eufrat, odnosno u Mesopotamiji i ostavili nam u nasleđe brojne dokaze o tome koliko su napredna civilizacija bili.
1. Najveći sumerski grad imao je između 40.000 i 80.000 stanovnika
Rasprave o poreklu Sumera vode se i dan-danas, a pretpostavlja se da su došli sa severa i pomešali se sa zatečenim stanovništvom. Inače, arheološki dokazi pokazuju da su uspostavili oko desetak gradova-država otkako su se nastanili u Mesopotamiji.
Jedan od najstarijih a ujedno i najvećih u to vreme bio je Uruk, osnovan od strane kralja Emerkara. Igrao je važnu ulogu u politici Sumera, a neka sećanja na ta vremena mogu se naći u Epu o Gilgamešu. Uruk je imao između 40.000 i 80.000 stanovnika, a otkopao ga je nemački tim pod vođstvom Juliusa Jordana pred početak Prvog svetskog rata. U ostale veće gradove spadali su Nipur, Lagaš i Kiš.
2. Lista sumerskih vladara uključuje i jednu ženu
Sumerski popis kraljeva, koji navodi imena kraljeva, dužinu njihove vladavine i sedišta kraljevstva, najvažniji je dokument za hronologiju Bliskog istoka u trećem milenijumu pre nove ere. Jedina osoba ženskog pola koja se nalazi na toj listi je Kubaba, koja je navodno preuzela tron u gradu-državi Kiš negde oko 2.500 godine pre nove ere. Vrlo malo se zna o tome kako je došla na vlast, ali se zato o periodu njene vladavine često piše da je to bio period bez mnogo turbulencija.
3. Sumerski gradovi-države su često ratovali jedni protiv drugih
Iako su delili zajednički jezik i kulturnu tradiciju, sumerski gradovi-države su često ratovali jedni protiv drugih. Prvi konflikt te vrste vezuje se za kralja Eanatuma, koji je prema mišljenju istoričara stvorio jednu od prvih imperija u istoriji. Naime, porazio je rivalski grad-državu Umu, a osvojio je i celi Sumer, uključujući i Ur, Nipur, Akšak, Larsu i Uruk.
4. Sumeri su obožavali pivo
Pored toga što su bili prvi pismeni stanovnici Mesopotamije, izumeli plug, najstariji točak i još mnogo toga, Sumeri su ostali upamćeni po tome što su obožavali pivo. Arheolozi su pronašli dokaze o tome da su poznavali tehnologiju njegovog pravljenja, a čak su imali i boginju tog alkoholnog pića – Ninkasi.
5. Klinasto pismo se koristilo više od 3.000 godina
Sumeri su klinasto pismo stvorili u kasnom četvrtom milenijumu pre nove ere. U svom najsofisticiranijem obliku sastojalo se od nekoliko stotina oblika koji su se koristili za pisanje po glinenim pločicama, a u koje su se utiskivali znakovi komadom trske. Smatra se da ga razvili radi ovozemaljskih potreba (npr. evidencija poslovnih transakcija), a vremenom je počelo da se koristi i u istoriji, književnosti itd.
6. Junak iz Epa o Gilgamešu je bio istorijska ličnost
Junak iz Epa o Gilgamešu bio je istorijska ličnost, kralj koji je vladao sumerskim gradom-državom Urukom oko 2.700. godine pre nove ere. Inače, u epu se govori kako Gilgameš, dve trećine bog, a jednu trećinu čovek vlada tim gradom.
7. Sumerska matematika i merenja su i danas u upotrebi
Minut od 60 sekundi i čаs od 60 minutа verovаtno vode poreklo iz Mesopotаmije. Takođe, kаo što modernа mаtemаtikа koristi decimаlni sistem zаsnovаn nа broju 10, tаko su Sumeri uglаvnom koristili strukturu kojа je bilа bаzirаnа nа grupаmа od 60. Ovaj lako deljiv sistem brojeva kasnije su usvojili stari Vavilonci koji su ga koristili za astronomske kalkulacije dužine meseci i godina. To je kasnije izašlo iz upotrebe ali njegova zaostavština još uvek živi u merenju vremena. Ostaci sumerskog seksagezimalnog brojnog sistema preživeli su u vidu prostornih merenja kao što je recimo 360 stepeni u krugu.
8. Sumerska kultura je bila izgubljena sve do 19. veka
Nakon što su Mesopotamiju okupirali Amoriti i Vavilonci početkom drugog milenijuma pre nove ere, Sumeri su postepeno izgubili svoj kulturni identitet i prestali da postoje kao politička snaga. Celokupno znanje o njihovoj istoriji, jeziku i tehnologiji, uključujući i njihovo ime, bilo je zaboravljeno. Njihove tajne ostale su zakopane u pustinjama Iraka sve do 19. veka, kada su francuski i britanski arheolozi konačno naišli na njihove artefakate dok su tragali za dokazima o drevnim Asircima. Naučnici kao što su Henri Rolinson, Edvard Hinks, Džulijus Opert i Pol Haupt kasnije su preuzeli vođstvo u dešifrovanju sumerskog jezika i klinastog pisma, pružajući istoričarima uvid u davno izgubljenu istoriju i književnost rane Mesopotamije.
(kafenisanje.rs)
